भारतद्वारा औषधि निर्यातामा नियन्त्रण गर्ने घोषणाः विश्वभरी औषधिको अभाव हुने भय

विश्वभरि कोरोनाभाइरसको संक्रमण फैलिरहेको बेला भारतले कैयौं औषधिको निर्यातमा नियन्त्रण गर्ने घोषणा गरेको छ। जनेरिक औषधिको सबभन्दा ठूलो आपूर्तिकर्ता भारतले औषधि निर्माणमा प्रयोग हुने २६ प्रकारका सामग्री तथा त्यसबाट बन्ने औषधिको निर्यातमा नियन्त्रण गर्ने घोषणा गरेपछि संसारभर औषधिको अभाव हुने भय उत्पन्न भएको छ। अहिलेसम्म चीनबाहेक ८० वटा देशमा कोरोनाभाइरसको संक्रमण भेटिएको छ। चीनबाट फैलिएको कोरोना भाइरस युरोप, अमेरिका र अफ्रिकामा समेत फैलिएको छ।

कोरोना भाइरसका कारण ९३ हजारभन्दा बढी संक्रमित भएका छन भने ३ हजार २ सयको मृत्यु भइसकेको छ। भारतले नियन्त्रण गर्ने घोषणा गरेका औषधिमा प्यारासिटामोल पनि पर्छ। यो औषधि शरीरको दुखाइ कम गर्न विश्वभरी सबभन्दा धेरै प्रयोग गरिने औषधि हो। भारतको यो घोषणा औषधिको कच्चा पदार्थ उत्पादन गर्ने चिनियाँ कम्पनीहरू बन्द भएको वा सीमित क्षमतामा सञ्चालित भएको बेला आएको हो। भारतका औषधि निर्माताहरू ७० प्रतिशत कच्चा पदार्थका निम्ति चीनमा निर्भर छन्।

औषधि उद्योगका विज्ञहरूले प्रकोप जारी रहे तिनले अभाव झेल्नुपर्ने चेतावनी दिइसकेका थिए। ‘चीनमा नबन्ने औषधिका कच्चा पदार्थ पनि चीनबाटै मगाइन्छ। यदि भारत र चीन दुवै प्रभावित भए भने विश्वभरी नै अभाव हुनसक्छ,’ चाइना मार्केट रिसर्च ग्रुपका विश्लेषक शउन रेन भन्छन्। निर्यात नियन्त्रणका निम्ति सूचीकृत भएका सामग्री र औषधि भारतीय औषधि उत्पादकहरूको कुल निर्यातको करिब १० प्रतिशत हुन्छ। यसमा टिनिडाजोल र इरिथ्रोमाइसीन जस्ता एन्टीबायोटिक, हर्मोन प्रोजेस्टरोन र भिटामिन बी१२ पर्छन्।

अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सका अगुवा अर्थविद् स्टीभन फोरम्यानले यी घटनाक्रमले बजारमा सामग्रीको अभाव र मूल्यवृद्धि देखिइसकेको बताए। उनले भने, ‘भारतमा सामग्रीको आपूर्तिमा कमी हुनासाथ त्यहाँ मूल्य बढेको संकेत पाइसकिएको छ।’ नेपाल फार्मसूटिकल्स एसोसिएशनका अध्यक्ष शशिकान्त चौधरीले नेपालमा आत्तिहाल्नुपर्ने अवस्था नरहेको बताएका छन्। नेपालमा झन्डै ६० वटा कम्पनीले औषधि उत्पादन गर्छन्। प्रत्येक कम्पनीसँग तीनदेखि छ महिनासम्म औषधि उत्पादन गर्न पुग्ने कच्चा पदार्थ मौज्दात रहेको हुनुपर्ने उनले बताए।

चौधरीले भने, ‘चीनबाट आयात घटेको र भारतले केही सामग्रीको निर्यातमा कडाइ गरेका कारण केही समस्या उत्पन्न हुन सक्ने भए पनि अहिले नै आत्तिनुपर्ने अवस्था छैन।’ बजारमा देखा परेको अभाव कम गर्न विभिन्न निकायले घरटोलमा पुगेर जनचेतना बढाउनुपर्ने उनको भनाइ छ। भारत सरकारले सर्वसाधारणलाई यो घोषणाबाट विचलित नहुन तथा शान्त रहन आह्वान गरेको छ।

भारत सरकारले देशमा तीन महिनाका लागि पुग्ने औषधिको भण्डार रहेको बताएको छ। भारतका केही स्थानमा कोरोनाभाइरस संक्रमण भएका व्यक्ति फेला परेका छन्। भारतले चीन तथा जापानमबाट सयौं भारतीय नागरिकलाई उद्धार गरी स्वदेश ल्याएको थियो। अमेरिकाको खाद्य तथा औषधि प्रशासन निकाय एफडीएका अनुसार सन २०१८ मा अमेरिकाले गरेको कुल औषधि आयातमा भारतको हिस्सा झन्डै एकचौथाइ थियो भने औषधिको कच्चा पदार्थको आयातमा भारतको हिस्सा ३० प्रतिशत थियो।

एफडीएका आयुक्त स्टीभन हानले भारतको पछिल्लो निर्णयले अमेरिकामा औषधि आपूर्तिमा कति असर पार्छ भनेर निक्र्योल गर्ने प्रयास भइरहेको अमेरिकाको माथिल्लो सभाका सदस्यहरूलाई जानकारी दिए। अमेरिकाका ठूला औषधि निर्माता कम्पनीहरूले उनीहरूले आपूर्ति प्रणालीको निगरानी गरिरहेको बताएका छन्।

गत साता माइलन कम्पनीले औषधिको अभाव हुने चेतावनी दिएको थियो। तर अर्को कम्पनी इली लिलीले इन्सुलिनसहित आफ्ना उत्पादनमा कोरोनाभाइरसका कारण कुनै अभाव हुने नठानिएको बताएको छ।